Deze tekst verscheen 22 juni 2021 ook in Cobouw.
In 2019 oordeelde de Raad van State dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet langer mocht worden toegepast, omdat het in strijd zou zijn met de Europese natuurwetgeving. Veel bouwactiviteiten werden gestopt, er moesten nieuwe vergunningen worden afgegeven; de stikstofcrisis was een feit. Juist de bouw werd hierdoor hard getroffen, omdat voor deze – anders dan bijvoorbeeld de agrarische sector die in feite meer bijdraagt aan de stikstofproblematiek – als enige sector geldt dat stikstofemissie alleen met vergunning is toegestaan. De vertragingen duren voort en vragen om oplossingen met impact.
De bouwsector staat voor immense uitdagingen. Niet alleen moeten er tot 2030 bijna 900.000 nieuwe woningen worden gerealiseerd. Als gevolg van de klimaatdoelstellingen dient de sector ook zijn stikstofemissies fors terug te dringen. Een dubbele opgave dus, die vraagt om vergaande digitalisering van het bouwproces waardoor efficiënter en effectiever kan worden samengewerkt, met kortere bouwtijden, minder faalkosten en minder transportbewegingen. En daardoor met minder uitstoot van stikstof. Partijen zullen daartoe samen moeten investeren in een krachtig Digitaal Stelsel voor de Gebouwde Omgeving.
Digitalisering enabler voor aanbevelingen Commissie Remkes in aanpak stikstofproblematiek
In haar onderzoek naar mogelijkheden om in de bouw de uitstoot van stikstof te reduceren, noemt de commissie Remkes drie categorieën. In alle gevallen is digitalisering hier de enabler en zal een digitaal stelsel helpen om de noodzakelijke toegankelijkheid en uitwisseling van informatiemogelijk te maken.
Allereerst de bouwlogistiek, verantwoordelijk voor zo’n 50% van de stikstofemissie in de bouw. De commissie beveelt aan deze efficiënter te organiseren Samen met de Top Sector Logistiek is een programma opgezet om transportbewegingen naar de bouw te verminderen, onder meer door gebruik te maken van ‘bouwhubs’ aan de randen van de stad. Daarvoor is onderlinge informatie uitwisseling cruciaal.
De tweede categorie, werkzaamheden op de bouwplaats, draagt met 27% bij aan de stikstofemissie. Dat pleit voor overstap op elektrisch materieel, kortere doorlooptijden op de bouwplaats zelf en meer toepassing van prefab-onderdelen. Hierbij is gedeelde toegang tot informatie binnen en buiten de keten een must.
De derde categorie is die van bouwmateriaal, dat de resterende 18% van de uitstoot voor zijn rekening neemt. Door een betere planning en simulatie van het bouwproces kan de hoeveelheid ‘waste’ met tussen de 5% en 10% worden teruggedrongen.
Efficiencywinst op korte termijn door digitalisering van de keten
De inzet van nieuwe digitale middelen om de bouw- en logistieke processen te optimaliseren kan op korte termijn veel stikstofreductie opleveren. Echter, een veelgehoord geluid is dat de bouwsector vrij conservatief is. Dat is niet terecht. De bedrijven in de sector investeren veel in digitalisering van het eigen proces. Dat legt de basis voor digitale ketensamenwerking. Het voorbeeld van de samenwerking met Transport en Logistiek Nederland waarin wordt gewerkt aan het opzetten van een gezamenlijke Control Towers voor een betere coördinatie van deze transportbewegingen illustreert dat. Digitale stelselafspraken binnen de keten vormen nu nog en bottleneck, maar moeten ervoor gaan zorgen dat de informatie over en weer toegankelijk wordt voor de bouw- en transportbedrijven.
En er zijn meer ontwikkelingen gaande die passen binnen de gedachte van een Digitaal Stelsel. Zo is er het Building Information Modelling (BIM), waarbij alle data worden opgenomen in één centraal systeem voor hoofd-, onderaannemers en toeleveranciers. Via BIM kan de supplychain zodanig worden geoptimaliseerd, dat tot wel 30% minder transportbewegingen nodig zijn en kan de bouwtijd aanmerkelijk worden verkort.
Een andere digitale ontwikkeling, is die van Big Data. Nu al worden bouwmaterieel en gebouwen (smart-buildings) voorzien van sensoren die continu bewegingen en krachten meten. Door die data te ontsluiten via IoT-toepassingen kan aan ‘predictive maintenance’ worden gedaan.
En dan is er de digitale samenwerking op een gezamenlijk platform. Er worden nog altijd enorm veel documenten heen en weer gemaild tussen de verschillende partijen in de keten. Met digitale werkplek-platformen als Office365 en G-Suite werken alle betrokken partijen in één omgeving, waarin continu de laatste versies staan. Een gezamenlijk, goed beveiligd datawarehouse zou eveneens van belangrijke meerwaarde kunnen zijn.
Gezamenlijk investeren in een digitaal stelsel
De uitdagingen voor bouwend Nederland zijn fors. Maar een slimme inzet van digitale middelen biedt volop kansen. Kansen die in andere sectoren als Transport & Logistiek en in het betalingsverkeer al even vanzelfsprekend als succesvol worden benut. Denk aan digitale stelsels als iDeal, iShare en Portbase. Een benodigd Digitaal Stelsel voorde Gebouwde Omgeving waarin alle ontwikkelingen samen komen, zal niet vanzelf tot stand komen. De sector zal samen met opdrachtgevers en de overheid in een stelsel moeten investeren. Het draagvlak lijkt nu groot om hier een start mee te maken.
Auteurs: